در سیاست های کلی برنامه ششم توسعه به طور مشخص توسعه اقتصاد دریایی جنوب کشور حد فاصله چابهار تا خرمشهر، مورد تاکید قرار گرفته؛ منطقه ای که در برنامه های توسعه ای سالهای گذشته مغفول مانده است.
اگرچه گاهی برخی دولت ها تاکیدهایی بر توسعه جنوبی ترین منطقه کشور داشته اند، اما این سیاست گذاری ها روی کاغذ ماند و به اجرا در نیامد. این در حالی است که در بند ۲۱ سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه که از سوی مقام معظم رهبری به دولت ابلاغ شده، توسعه محور چابهار- خرمشهر با تاکید بر توسعه سواحل مکران مورد تاکید قرار گرفته است.
مکران کجاست؟
مکران از نظر تاریخی سرزمینی ساحلی در جنوب شرقی ایران و جنوب غربی پاکستان است که در طول خلیج عمان از رأس‌الکوه در غرب جاسک تا لاس بلا در جنوب غربی ایالت بلوچستان پاکستان گسترده‌است. البته در بعضی منابع اروپایی قرن‌های ۱۶ تا ۱۸ از ایالت مکران نیز نام برده شده است.
"در دوره های مختلف تاریخی این منطقه خودمختار و تحت اداره خوانین محلی بوده که گاهی خود را رعایای دولت ایران می‌نامیدند. کوه‌های خشک و بایر کرانه‌های مکران از دید جغرافیای طبیعی دنباله کویر است، که تا آنجا گسترش یافته و گویا در در سده‌های میانه این سرزمین از آنچه اکنون دیده می‌شود، حاصلخیزتر بوده است. هرودوت (مورخ یونانی ۴۸۴ تا ۴۲۵ ق. م) در کتاب سوم تاریخ خود تعداد۲۰ ساتراپی (استان) برای حکومت هخامنشی برشمرده‌است که چهاردهمین استان مکا یا مکران است.
برپایه نظر هردوت در این سرزمین بزرگ یعنی چهاردهمین استان هخامنشیان علاوه بر سکنه بلوچستان کنونی زرنگیان نیز می‌زیسته‌اند یعنی دو سرزمین سیستان و بلوچستان در یک استان بوده‌اند. از هردوت که بگذریم در سنگ‌نوشته‌های روزگار هخامنشی نیز نام این سرزمین مکه یا مکران آمده‌است در کتیبه بیستون که یکی از بزرگترین کتیبه‌های تاریخ است و در ۴۰ کیلومتری شرق کرمانشاه واقع است داریوش اول شاهنشاه هخامنشی(۵۲۱تا ۴۸۶ ق. م) سرزمین مکا یا مکران را یکی از ۲۳ ایالت شاهنشاهی خود نامیده‌است."1
ویژگی های انحصاری
اگر کریدور شمال - جنوب را مهمترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپا فرض کنیم که به گفته کارشناسان در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاهتر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزانتر است؛ این کریدور می تواند یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه باشد که کشورهای مسیر این کریدور را منتفع می کند.
اگرچه کریدور شمال - جنوب (NOSTRAC) در سال ۱۹۹۳ متعاقب برگزاری اجلاس کمیسیون اروپا وزرای حمل و نقل کشورهای عضو، تصویب شد،اما عملکردها نشان می دهد که کشورهای منطقه تحت تاثیر تحولات سیاسی نتوانسته اند از این ظرفیت به طور کامل استفاده کنند.
براساس اطلاعات موجود، این کریدور ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه از طریق ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند ، خلیج فارس و جنوب آسیا برقرار کرده و اتصال خلیج عمان و بندر چابهار در ساحل شرق دریای مکران یا دریای عرب به عنوان بندری استراتژیک به این کریدور در مبادله کالا به شرق کشور و همسایه های شرقی و آسیای میانه نقش مهمی ایفاد خواهد کرد.
کارشناسان می گویند:" با راه اندازی کامل این مسیر کشورهای آسیایی و اروپایی می توانند در مسیر کریدور شمال ـ جنوب کالای خود را با سرعتی حدود دو برابر در مقایسه با مسیر کانال سوئز مبادله کنند. این امر با توجه به ایجاد کشورهای جدید در منطقه آسیای میانه و نیز شکل گیری بازارهای جدید جهانی در حوزه اقیانوس هند و خلیج فارس ، برای هر دو قاره آسیا و اروپا دارای اهمیت فراوانی است."
ایران و کریدوری که فرصت ساز است
بارها در صحبت های مقام معظم رهبری و همچنین برخی از فرماندهان نظامی ارشد در سالهای اخیر به توسعه سواحل مکران که نقطه اتصال کریدور شمال- جنوب است،مورد تاکید قرار گرفته است. در سال های قبل از ظرفیت های این منطقه مهم و استراتژیک غفلت شده و این منطقه از کشور از رونق چندانی برخوردار نیست و معظلاتی مثل بیکاری ، فقر ، قاچاق و از همه خطرناک تر نفوذ برخی گروهک های تروریستی نیز از پاکستان نیز از مشکلات این مناطق به حساب می آید.
مقام معظم رهبری در دیدار خود با فرماندهان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۹ آذر ۱۳۹۳ فرمودند:" مسئله آبادسازی سواحل مکران نیز جزء همین کارهای اساسی است که باید با همکاری دولت، برنامه‌های مورد نظر در این منطقه با سرعت بیشتری دنبال شود".
کریدور شمال ـ جنوب فرصتی استثنایی است،چه آنکه بخش مهمی از آن از خاک ایران می گذرد. درحال حاضر مهمترین و مناسبترین حلقه ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا به شمار می رود. چه آنکه این کریدور از حوزه اقیانوس هند (بندر بمبئی) آغاز و از طریق دریا به بندرعباس درجنوب ایران متصل می شود.به طوری که کالاها می توانند در داخل خاک ایران بوسیله حمل و نقل جاده ای و یا ریلی به بنادر شمال کشور (بندر انزلی و بندر امیرآباد) انتقال یافته و سپس از طریق دریای خزر به بنادر آستاراخان و لاگان روسیه حمل شوند. با تکمیل راه آهن قزوین ـ آستارا در قلمرو ایران ، امکان دسترسی جاده ای و ریلی به کشورهای منطقه قفقاز و روسیه نیز میسر می شود.
کارشناسان می گویند هزینه حمل کالاهای ترانزیتی میان کشورهای حوزه اقیانوس هند و شمال اروپا از طریق مسیر کریدور شمال ـ جنوب تا حدود ۳۰% نسبت به مسیرهای سنتی موجود ارزان تر است و کشورهای جنوب شرقی آسیا ، آسیای مرکزی ، خاورمیانه ، حوزه اقیانوس هند و خلیج فارس و نیز شمال اروپا با پیوستن به کریدور حمل و نقل بین المللی شمال ـ جنوب که ازجمله کریدورهای چندوجهی است ، می توانند از مزایای آن در حمل و نقل سریع و ارزان کالاهایشان بین آسیا و اروپا استفاده کنند.
1 -بلوچستان و تمدن دیرینه آن - تألیف: ایرج افشار - ناشر: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - چاپ اول، بهار ۱۳۷۱ - صفحات ۲۶ و ۲۷