در سال‌های بسیار دور و در دوران دزدان دریایی کارائیب، دریانوردان اعتقاد داشتند که حضور یک زن بر روی کشتی باعث بدشانسی و اتفاقات بد برای خدمه و کشتی خواهد شد. البته اکنون و در قرن 21، همه می‌دانیم که این حرف یک صحبت کاملا غلط و خرافه است و اکنون زنان هم مانند مردان در صنعت دریانوردی فعال هستند. در همین راستا، سازمان بین‌المللی دریانوردی و سازمان بین‌المللی کار، تلاش‌های گسترده‌ای را برای افزایش و تقویت نقش زنان در صنعت دریانوردی انجام داده است و همچنان این رویه را دنبال می‌کند. به عقیده سازمان بین‌المللی کار، وجود زنان بر روی کشتی باعث ایجاد یک محیط اجتماعی طبیعی شده و کشتی و خدمه را از حس انزوا و جدایی از جامعه جدا می‌کند.
همچنین سازمان بین‌المللی دریانوردی، سال 2019 را به‌عنوان سال توانمندسازی زنان در جامعه دریایی نام‌گذاری کرد تا فرصتی به‌منظور افزایش آگاهی‌ها در خصوص عدالت جنسیتی و ارتباط آن با توسعه پایدار در دریاها را در جامعه جهانی ایجاد کرده و اهمیت مشارکت زنان در همه‌ی بخش‌های دریایی را روشن و واضح سازد.
در واقع اولین تلاش‌های سازمان بین‌المللی دریانوردی برای افرایش مشارکت زنان در دریا، از سال 1988 آغاز شد. در آن دوران تقریبا تمام موسسات آموزش دریانوردی در سطح جهان، فقط مردان را پذیرش کرده و آموزش می‌دادند و حضور زنان به‌عنوان خدمه بر روی کشتی به‌نوعی تابو به شمار میرفت، اما با تلاش‌های این سازمان و در راستای برقراری عدالت جنسیتی، در‌های موسسات آموزشی دریانوردی به روی متقاضیان دریانوردی زن باز شد و اولین گروه دانشجویان زن در همان سال فارغ‌التحصیل شدند. در ادامه و در راستای بخش پنج سند توسعه پایدار جهانی، سازمان بین‌المللی دریانوردی تلاش می‌کند تا با کمک و همکاری همه ذینفعان صنعت دریانوردی، مشارکت زنان در این صنعت و صنایع وابسته آن در خشکی را افزایش دهد.
هم‌اکنون حدود 40 درصد نیروی کار را در جهان، زنان تشکیل می‌دهند، اما علی‌رغم همه‌ی تلاش‌های سازمان‌های ذی‌ربط در این خصوص، تنها دو درصد دریانوردان در جهان زن هستند. این حقیقت نشان‌دهنده‌ی نیاز به تلاش‌های بسیارِ اکثر سازمان‌ها و ارگان‌های بین‌المللی، دولتی و مردم‌نهاد، به‌منظور افزایش مشارکت زنان در دریا و کاهش این فاصله و شکاف است. در واقع جوامع و خانواده‌ها هنوز تفکر درستی از دریا و دریانوردی ندارند و این کار و شغل را یک کار مردانه و نیازمند مهارت و قدرت مردانه می‌دانند. در نتیجه اکثر خانواده‌ها دختران خود را ترغیب و راهنمایی به مشاغل دریایی و دریانوردی نمی‌کنند. این مسئله در کشور ایران دوچندان است؛ چراکه خانواده‌ها هم آشنایی کمی از دریا و دریانوردی دارند و هم دریانوردی و کشتی را معادل نیروی دریایی و نیروهای مسلح می‌دانند. در واقع زنان و دختران با تصور این‌که محیط کشتی یک محیط مردانه و خشن است، نوعی ترس در وجود خود برای ورود به کشتی دارند و احساس می‌کنند در کشتی مورد آزار و اذیت قرار خواهند گرفت و یا حداقل حمایت لازم را از طرف همکاران خود دریافت نخواهند کرد. این مسئله باعث شده است که تنها شش درصد دریانوردان زن در جهان در کشتی‌های باری کار کنند و بقیه در کشتی‌های مسافری و تفریحی مشغول به کار هستند. همچنین فقط هفت درصد زنان در رده‌های افسری فعالیت دارند و بقیه به‌عنوان ملوان و بیشتر آن‌ها به‌عنوان نیروهای خدماتی کشتی‌های مسافری و تفریحی مشغول به کار هستند.
بر اساس آخرین تحقیق در خصوص عدالت جنسیتی در کشتی که توسط موسسه ایسوان منتشر شده است، اهم مشکلات دریانوردان زن بر روی کشتی به شرح ذیل است:
آزار و اذیت جنسی به‌‌نحوی که ممکن است چند نفر از خدمه و مخصوصا افسران ارشد قصد سوء استفاده از دریانورد را داشته باشند؛
تحکم و زورگویی از طرف همکاران مرد؛
انزوا و در اقلیت‌قرارگرفتن در محیط ایزوله کشتی، به این معنی که برای حفظ حریم شخصی خود و رفتارهای نامناسب، مجبور به انزوا و گوشه‌گیری هستند که این مسئله در محیط محصور کشتی باعث افسردگی آن‌ها خواهد شد؛
ایجاد نوعی حساسیت در دریانورد زن به‌‌نحوی که خود را همواره قربانی مخاطرات و رفتار همکاران خود می‌داند.
این مشکلات جدا از مشکلات روحی و جسمی است که همه دریانوردان جدا از جنسیت خود در معرض آن هستند.
بااین‌همه، هنوز در بسیاری از کشورهای جهان، زنان اجازه تحصیل در رشته دریانوردی ندارند و حتی اگر این اجازه را پیدا کنند، مالکان کشتی تمایلی به استخدام آنان ندارند و در صورت استخدام نیز معمولا حقوق کمتری نسبت به همکاران مرد هم‌رده‌ی خود در همان کشتی دریافت می‌کنند!
به نظر می‌رسد، تجربه جهانی کار زنان در کشتی، تاکنون تجربه چندان موفقی نبوده و زنان فقط بر روی کشتی‌های مسافری و تفریحی و به‌عنوان نیروهای خدماتی مسافران، موفق به کار مناسب شده‌اند. با نگاهی به تجربه کشورهای همسایه مانند ترکیه نیز نتایج مشابهی به دست می‌آید. برای مثال، شرکت کشتیرانی INCE DENIZCILIK VE TICARET AS به‌صورت نمادین و در راستای افزایش مشارکت زنان در صنعت دریانوردی و افزایش آگاهی‌های اجتماعی در میان جامعه سنتی ترکیه که مشابهت‌های زیادی با جامعه ایران دارد، اقدام به جذب دریانوردان زن و به‌کارگیری حداقل یک زن در میان افسران کرد. در مصاحبه اختصاصی با فرماندهان این کشتی‌ها، تقریبا همه فرماندهان معتقد بودند که حضور زن بر روی کشتی، مشکلات، رقابت‌ها و درگیری‌های زیادی میان افسران مرد و افسر زن ایجاد کرده و این موضوع به یکی از معضلات فرمانده تبدیل شده است.
بر این اساس به نظر می‌رسد در صورتی که زنان تمایل به کار بر روی کشتی را داشته باشند، بهترین نوع کشتی برای زنان، کشتی‌های مسافری و تفریحی هستند که محیط مناسب‌تر و خانوادگی دارند. متاسفانه در کشور ما، کشتی‌های مسافری و تفریحی مشابه آن‌چه در اروپا و آمریکا تردد می‌کنند وجود ندارد، اما کشتی‌های مسافری خطوط کوتاه میان جزایر و کشورهای خلیج فارس با توجه به نوع کشتی، منطقه تردد آن‌ها و فضای خانوادگی، محیط ایده‌آل و بسیار مناسبی برای حضور زنان دریانورد ایرانی است که نیازمند حمایت حاکمیت دریایی، همکاری مالکان و شرکت‌های راهبر این شناوران و اعتماد به زنان است. البته در این میان از ظرفیت‌های موجود در بخش‌های حاکمیتی و خدمات دریایی نیز نباید غافل بود. تجربه کشورهای اروپایی، آمریکایی و هند در استفاده از زنان در مشاغل حاکمیتی و خدماتی دریایی مانند متصدی بخش کنترل ترافیک دریایی، راهنمای کشتی و بازرسی از کشتی‌ها، نشان داده است که این مشاغل، جایگاه مناسبی برای فعالیت زنان در بخش دریایی است؛ چراکه محیط مردانه و ایزوله کشتی را ندارد و حضور زنان در این جایگاه‌ها نمود و جلوه بیشتری را در جامعه و در میان دیگر دریانوردان خواهد داشت.
حضور زنان در دریا و دریانوردی علی‌رغم تلاش‌های 20ساله، همچنان در آغاز راه است؛ اگرچه پیشرفت‌های خوبی در بخش آموزش دریانوردان زن انجام شده، اما فرهنگ‌سازی در میان دریانوردان و ترغیب مالکان به اعتماد به دریانوردان زن، همچنان نیازمند تلاش و کار بسیار زیاد است که البته این مهم در کشور ما نیازمند فرهنگ‌سازی در میان مردم و تسهیل آموزش دریانوردان نیز شده و تلاش و پشتکار بیشتری می‌طلبد.|
منابع
1_https://www.ship-technology.com/features/featurewomen-in-shipping-pushing-for-gender-diversity-5907538.
https://www.ilo.org/global/publications/world-of-work-magazine/articles/WCMS_081322/lang--en/index.htm0.
http://www.imo.org/en/OurWork/TechnicalCooperation/Pages/WomenInMaritime.aspx.
https://safety4sea.com/the-role-of-women-in-shipping-continues-to-grow.