اشاره بندر فریدون‌کنار، نخستین بندر خصوصی در ایران محسوب می‌شود. سازمان بنادر و دریانوردی حدود 13 سال پیش تصمیم گرفت یکی از بنادر شمالی را به بخش خصوصی واگذار کند؛ اتفاقی که نتایج مثبتی به دنبال داشت و اگر مشکلاتی مانند تحریم‌های ظالمانه و ناجوانمردانه‌ی آمریکا بر سر راه نبود،این بندر امروز یکی از بنادر سودده و ممتاز کشور به‌شمار می‌رفت. رئیس اداره بندر و دریانوردی فریدون‌کنار در گفت‌وگو با ماهنامه «بندر و دریا» به ارائه گزارش عملکرد و البته بررسی مشکلات موجود این بندر پرداخت. سیدجواد اوصیا، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بندر فریدون‌کنار که توان رقابتی را از این بندر سلب کرده، نبود پسوند «آزاد» یا «ویژه» در کنار نام این بندر دانست.
از آن‌جا که بندر فریدون‌کنار به بخش خصوصی واگذار شده است، ابتدا درباره ماموریت‌ها و فعالیت‌های مستقلی که انجام می‌دهید، توضیح دهید.
کلیه امورات حاکمیت دریایی از قبیل خدمات دریایی، کنترل و بازرسی فنی و ایمنی کشتی‌ها و ایمنی و حفاظت دریایی و همچنین تامین امنیت بندر و نظارت بر امور بندری از قبیل تخلیه و بارگیری، انبارداری، آتش‌نشانی و… بر عهده‌ی اداره بندر و دریانوردی فریدون‌کنار است.
آیا بنادری مثل آستارا و گناوه هم که خصوصی هستند، شرایطی مشابه فریدون‌کنار دارند؟
این بنادر بعد از فریدون‌کنار خصوصی شده‌اند. اولین تجربه خصوصی‌سازی بنادر در ایران، بندر فریدون‌کنار بوده است که به‌صورت کلی به بخش خصوصی واگذار شد. سازمان بنادر، موج‌شکن‌هایی احداث کرد، دو پست اسکله ساخت و لایروبی را به‌عنوان کارهای پیشکرانه انجام داد. پسکرانه‌ها و هر آن‌چه در خشکی می‌بینیم، توسط بخش خصوصی احداث شد و سازمان هیچ نقشی نداشت. ظرفیت اسمی بندر حدود یک میلیون تن همراه با دو پست اسکله است. در حال حاضر حدود 32 هزار متر مربع انبار سرپوشیده و حدود 15 هکتار انبار روباز داریم. یک باب سیلوی غلات به ظرفیت حدود 28 هزار تن نیز هست که اصطلاحا به آن 30 هزار تنی می‌گوییم. یک سایت سوختی هم داریم که در واقع استانداردترین سایت سوختی در بنادر شمالی محسوب می‌شود؛ مجهز به یک خط لوله از اسکله به مخازن است و سه خط لوله برای فراورده‌های نفتی سبک و سنگین دارد. کل مساحت بندر حدود 70 هکتار است که 15 هکتار توسط سازمان بنادر، فریز شده و برای آن کاربری به‌عنوان توسعه گردشگری دریایی پیش‌بینی کرده‌اند که در اختیار خود سازمان است.
در دو سال گذشته، یکی دو بار برای شناسایی سرمایه‌گذار فراخوان دادیم و آگهی کردیم. فعلا شرکت فراگردش‌گستر به‌عنوان سرمایه‌گذار اصلی مطرح و حائز امتیاز لازم شده است. در شرف انعقاد قرارداد با این شرکت هستیم تا یک پست اسکله گردشگری احداث کنند. در ساحل هم مجموعه‌ای از مستحدثات برای تفریحات ساحلی اعم از پارک آبي، آلاچیق و موارد دیگری برای گردشگری ساحلی و دریایی مد نظر بوده که در پیشنهاد گنجانده شده، اما هنوز منتج به قرارداد نشده است.
اگر بخواهید مزیت‌های بندر فریدون‌کنار را برشمرید، به چه ویژگی‌هایی اشاره می‌کنید؟
بندر فریدون‌کنار به نسبت سایر بنادر شمالی دو مزیت اصلی دارد؛ یکی کوتاه‌ترین راه دسترسی به مرکز کشور است. دوم این‌که کف تعرفه‌ها در اختیار بخش خصوصی است و از صفر تا 100 می‌توانند به صاحبان کالا برای جذب کالاهای بیشتر و مباحث مشتری‌مداری و کاهش هزینه‌ها تخفیف دهند. سقف را ما کنترل می‌کنیم تا از سقف تعرفه‌های سازمان، بالا نزند، ولی کف در اختیار خودشان است و اغلب 10، 20، 30 درصد تخفیف اعمال می‌کنند. در مقاطع زمانی که شرایط بازار مقداری به‌هم می‌ریزد و کالا کمتر می‌شود، گاهی تخفیف بیشتری نیز می‌دهند، چون عمده‌کالایی که اکنون در کل بنادر شمالی می‌آید، غلات است. عموما هم فصلی است؛ فصل‌هایی از سال خیلی پرتردد بوده، مانند حالا که انبارها تمام و کمال پر است و هیچ‌جایی برای پذیرش شناور کشتی نداریم، ولی ماه‌هایی از سال می‌بینیم که چنین شرایطی نیست و حتی بندر با رکود نسبی مواجه می‌شود. ما در دو ماه ابتدایی سال 1400 حدود 40 فروند کشتی پهلو دادیم.
وضعیت بندر فریدون‌کنار نسبت به مدت مشابه سال گذشته چگونه است؟
50 درصد رشد داشته‌ایم. اگر ظرفیت پذیرش داشتیم و انبارهای ما بیشتر از شرایط فعلی گنجایش داشت، قطعا می‌توانستیم رکورد بهتری داشته باشیم. یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های بندر فریدون‌کنار، که اندکی توان رقابت ما را نسبت به بنادر هم‌جوار مثل نوشهر و امیرآباد کم می‌کند، این است که آن‌ها منطقه ویژه اقتصادی هستند، اما بندر ما منطقه عادی است. این موضوع در رقابت با بنادر هم‌جوار و با توجه به تیپ کالایی که می‌آید، برای ما دردسرساز است، چون غلات را به بنادر نوشهر و امیرآباد می‌برند و تاجر می‌تواند از همان‌جا خُرد کند و بفروشد و حتی قبض انبار تفکیکی بگیرد. مثلا تاجر می‌تواند کشتی پنج هزار تنی را به پنج خریدار به‌صورت جداگانه بفروشد، منتها بندر فریدون‌کنار چنین قابلیتی ندارد. این نکته بزرگ‌ترین ضعف ما در رقابت با بنادر هم‌جوار است.
البته پیگیر هم شده‌ایم. سال گذشته مکاتباتی جدی انجام شد و سازمان هم خیلی کمک‌حال بود، اما در جلسه نهایی دبیرخانه شورای عالی به نتیجه مورد نظر نرسیدیم!
پس وظیفه شما در بندر خصوصی فریدون‌کنار، بیشتر نظارتی است. با توجه به توضیحاتی که ارائه دادید، در این شرایط، منافع بخش خصوصی چگونه تامین می‌شود؟
بله، کارهای حاکمیتی و نظارتی بر عهده‌ی ماست و هزینه‌های ما توسط سازمان تامین می‌گردد که یک نمونه‌ی بارز آن احداث ساختمان مرجع دریایی و اداری توسط سازمان در محوطه بندری است. منافع بخش خصوصی هم غالبا از محل تامین شناور به منظور پهلودهی کشتی‌ها، حق توقف کشتی‌ها در اسکله، حق خدمات‌رسانی به کشتی‌ها، حق تخلیه و بارگیری کالاها و حق انبارداری کالاها و… تامین می‌شود.
در زمینه عمرانی چه تصمیمی برای آینده بندر فریدون‌کنار دارید تا اتفاق جدیدی در حوزه توسعه تجاری رخ دهد؟
بخش خصوصی، دو تعهد و تکلیف دیگر دارد؛ باید دو مخزن پنج هزار تنی و حدود 10 هزار تن مخزن برای روغن خوراکی احداث کند که هنوز اتفاق نیفتاده و یک کارخانه یا کارگاه به‌قصد افزایش ارزش افزوده و بسته‌بندی، مثل کارخانه آرد یا مظروف‌سازی روغن بسازد. تکلیف بر گردن بخش خصوصی است و باید این دو اتفاق رخ دهد. در این صورت، عمده تکلیف کارهای توسعه‌ای به سرانجام می‌رسد. این‌که اتفاقات جدید دیگری بیفتد یا شرایط نوینی مدنظر باشد، در آینده معلوم خواهد شد.
سازمان درخصوص لایروبی بندر هم کمک می‌کند. درست است؟
لایروبی بندر تا دو سال گذشته بر عهده بخش خصوصی بود. ابتدا خواستیم بخش دریایی را از آن‌ها جدا کنیم؛ هم به دلیل هزینه‌های بالایی که دارد و هم امکانات شرکت در این بخش ضعیف است. پیشنهاد دادیم دریا را کلا جدا کنیم و خودمان به عهده بگیریم. مدل مالی را دستکاری کنیم تا راحت‌تر بتوانند کار کنند و کار شرکت سبک‌تر شود. در ادامه با این ذهنیت، مذاکرات و کارهای کارشناسی شروع شد. دوره‌ای شش ماهه طول کشید تا این اتفاق بیفتد. در نهایت به این‌جا رسیدیم که فقط لایروبی را از قراردادشان جدا کنیم و خود سازمان عهده‌دار این کار شود و درآمدش را هم سازمان بردارد. یک‌جاهایی مدل مالی را تغییر دادیم تا این شرکت بتواند ادامه مسیر بدهد. در همین راستا از سال گذشته لایروبی را خود سازمان بنادر با مدیریت اداره‌کل بنادر استان مازندران انجام می‌دهد. فعلا وضعیتمان خوب است. تا قبل از این اتفاق، بندر در حال بسته‌شدن بود. آبخورمان به 50/3 رسیده بود، کشتی‌هایی با سایز خیلی کوچک، آن هم به‌سختی می‌آمدند، اما اکنون آبخور ما 50/4 است.
در فریدون‌کنار تا چه اندازه به تحقق تعامل شهر و بندر نزدیک شده‌اید؟
اتفاقات خوبی در این زمینه افتاده است. سازمان بنادر هم قدم‌های خوب و محکمی برداشته است. یکی احداث میدان‌گاهی بین ورودی بندر و کمربندی بود که ورودی شهر هم محسوب می‌شد. سازمان، هزینه‌های ساخت میدان‌گاهی را متقبل شده، مطالعات صورت گرفته، کارهای فاز یک و دو انجام شده و آماده‌ی انجام مناقصه است. اگر این میدان احداث شود، هم کمکی به شهر می‌شود و هم معضل خود بندر را حل می‌کند. وقتی تردد کامیون‌ها در مواقعی که بندر در اوج فعالیت است، زیاد می‌شود، ترافیک سنگینی در ورودی بندر ایجاد می‌شود که باعث تصادف و مخاطرات جدی خواهد بود.
همان‌طور که گفتم، مطالعات تکمیل شده و اسناد مناقصه نیز آماده شده است. فقط در توافقی که با شهرداری داشتیم، قرار شد حریم 15 متر جاده فعلی را شهرداری تملک کند، تاسیسات موجود را به انتها ببرد، آب، برق و گاز را جابه‌جا کند و عرصه را به ما تحویل دهد تا مناقصه برگزار و پیمانکار انتخاب شود. دو سال است این اعتبار برای ما پایدار می‌ماند. سازمان اعتبار اختصاص می‌دهد و هر سال نیز به‌روزرسانی می‌کند، اما شهر در این بحث کمی عقب است، چون کار تملک، پیچیدگی خاصی دارد. زمین در شمال، شرایط خاصی دارد و رشد قیمت‌ها در یکی دو سال گذشته نجومی بوده است. آن‌ها نیز حق دارند و نتوانسته‌اند این فرایند را دنبال کنند. البته ان‌شاءالله اتفاق فرخنده و بسیار خوبی رخ خواهد داد.
همچنین قرار شد 11 هزار متر زمین از گوشه بندر نیز در اختیار شهر بگذاریم، دیوار بندر عقب‌نشینی کند و راه دسترسی از جاده اصلی ایجاد و کریدور ساحلی درست شود. قرار شد دیوارمان را عقب بکشیم، حدود 11 هزار متر از زمین‌های خود را به شهر واگذار می‌کنیم تا خیابان جدید موسوم به خیابان 24 متری را بکشند. یک باند 24 متری ساخته شده و به دیوار بندر می‌خورد. در واقع این دو را به همدیگر وصل می‌کنیم و یک جاده ساحلی 24 متری احداث خواهد شد. این دو اتفاق در راستای تعامل شهر و بندر رخ می‌دهد. کار پرمشغله‌ای بوده تا به فرایند کنونی برسد. اگر این اتفاق رخ دهد، شهر هم از برکات وجود بندر بیشتر بهره‌مند خواهد شد.
به نظر می‌رسد مردم نیز همین انتظار را دارند...
بله، عده‌ای ممکن است بگویند: «این بندر برای ما چه کار کرده است و چرا این‌همه معضلات ترافیکی دارد؟» البته این تفکر عامیانه است، اگر جدی‌تر بیندیشند، می‌بینند بندر برکات زیادی داشته است. آرزوی هر شهری، داشتن یک بندر است. اگر به تاریخ نگاه کنیم، می‌بینیم مهم‌ترین شهرهای دنیا کنار یک بندر شکل می‌گیرند. اهالی منطقه، به‌خوبی قدر این بندر را می‌دانند و اغلب نگاه بلندمدتی به اثرگذاری وجود این بندر در این نقطه دارند، اما به هر حال ممکن است تعدادی از افراد هم منفعت‌طلبانه نگاه کنند و فقط بخواهند منافع شخصی آن‌ها تامین شود. اگر این دو اتفاق بیفتد، هم سازمان، وظیفه‌ی ذاتی خود را انجام می‌دهد، هم از دید مردم شهر اتفاق مثبتی خواهد بود و آشتی بین بندر و شهر برقرار خواهد شد. |