امیرآباد، بندری برای آینده

ریل‌های توسعه

توسعه‌ی حمل‌ونقل ریلی در بنادر کشور، یکی از استراتژی‌های مهم سازمان بنادر و دریانوردی است. بندر امیرآباد با توجه به ظرفیت فراوان، در اولویت سازمان بنادر برای توسعه حمل‌ونقل ریلی قرار گرفته و فقط در سال گذشته، ۱۰۴ درصد رشد حمل‌ونقل ریلی در این بندر رقم خورده است. اسکله «رو ـــ رو» ازجمله پروژه‌های راهبردی بوده که در این بندر احداث شده است و نقشی پررنگ در روند ترانزیت و صادرات و واردات انواع کالا از شمال ایران ایفا می‌کند.

اتصال بندر امیر‌آباد به راه‌آهن سراسری، یکی دیگر از مزیت‌های این بندر است و مراحل تخلیه و بارگیری کالا را سرعت می‌بخشد. اسکله‌های رو ـــ رو در سراسر جهان، نقشی کلیدی در تسریع حمل‌ونقل و همچنین کاهش هزینه‌ها دارند. ارزانی و سهولت در حمل‌ونقل به افزایش سرعت ترانزیت بین‌المللی و همچنین رشد مبادلات تجاری در منطقه می‌انجامد. اسکله رو ـــ رو در بندر امیرآباد امکان خدمات‌رسانی به تمام کشتی‌های در حال تردد در دریای خزر را دارد و از آن‌جا که تنها بندر متصل به شبکه ریلی داخل کشور به شمار می‌رود، حجم و سرعت ترانزیت بین‌المللی را نیز تا حد زیادی بالا می‌برد؛ چراکه کامیون‌ها می‌توانند به‌سرعت بارها را بدون طی مراحل انبارش، بار بزنند و بندر امیرآباد را به مقصد شهرهای مختلف کشور ترک کنند.

بنادر همسایه در دریای خزر به اسکله رو ـــ رو مجهز هستند و نیاز بود چنین تجهیزاتی در بنادر ایران نیز به کار گرفته شود. با احداث این اسکله، حمل‌ونقل ریلی همراه با حمل‌ونقل ترکیبی و لجستیک توسعه می‌یابد؛ هدف کلانی که مد نظر وزارت راه و شهرسازی و سازمان بنادر و دریانوردی است.

توقف غیر ضروری کالا در بندر، یکی از مشکلاتی است که هم نارضایتی صاحبان کالا و هم مشتریان را به دنبال دارد. به‌همین دلیل تخلیه و بارگیری سریع بدون اتلاف وقت و نیاز به انتقال کالا به انبار و سیلو، تحولی بزرگ در بنادر محسوب می‌شود که بندر امیرآباد، پرچم‌داری این تحول را بر عهده دارد. اسکله رو ـــ رو این امکان را به بندر می‌دهد که واگن حامل بار به‌صورت مستقیم روی ریل قرار گیرد و با بهره‌گیری از شبکه ریلی به‌سوی مقصد حرکت کند.

تلاش برای تبدیل به منطقه آزاد

تبدیل بندر امیرآباد از «منطقه ویژه اقتصادی» به «منطقه آزاد»، یکی از برنامه‌های مدیران بندر بوده که البته در سال‌های گذشته توسط مسئولان استان نیز پیگیری شده است. محمدعلی اصل سعیدی‌پور، مدیر منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد، از قرارگرفتن نام این بندر در فهرست درخواست برای تبدیل به مناطق آزاد خبر داد. البته او این اتفاق را به‌منزله‌ی تیغی دولبه برای بندر امیرآباد دانست؛ چراکه از سویی ظرفیت‌ها و موقعیت‌هایی جدید پیش روی بندر برای توسعه قرار می‌دهد، اما در صورت تبدیل به منطقه آزاد، پای سازمان مناطق آزاد را نیز به بندر باز می‌کند.

در حال حاضر سازمان بنادر و دریانوردی متولی منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد است، اما اگر این بندر مانند قشم، کیش، انزلی و... به منطقه آزاد تبدیل شود، سازمان مناطق آزاد هم به مباحث مدیریتی بندر امیرآباد ورود خواهد کرد و ممکن است تداخلی در انجام وظایف و مدیریت مطلوب بندر رخ دهد. البته چند سالی است تلاش‌ها برای تبدیل منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد به منطقه آزاد صورت گرفته است. سال ۱۳۹۶ نماینده مردم بهشهر، نکا و گلوگاه در مجلس شورای اسلامی، بندر امیرآباد را پیشرو و پیشتاز در توسعه استان مازندران توصیف کرد و با توجه به وجود زیرساخت‌های لازم، بر لزوم تبدیل این بندر به منطقه آزاد تاکید کرد.

به اعتقاد برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران، این تغییر به کاهش بیکاری، رشد اشتغال و همچنین بهبود وضعیت اقتصادی خواهد انجامید و در صورت گسترش صادرات و بهره‌گیری از ظرفیت بنادر ایران، ازجمله بندر امیرآباد، می‌تواند به تقویت و رشد اقتصاد کشور منتهی شود. مساحت وسیع بندر امیرآباد، دراختیارداشتن پسکرانه مناسب، اتصال به شبکه ریلی و جاده‌ای مطلوب، تجهیزات مدرن و همچنین مجاورت با زمین‌های کشاورزی، جنگل‌های انبوه و باغات میوه، موقعیتی ممتاز برای بندر امیرآباد ایجاد کرده است که در صورت تبدیل به منطقه آزاد، جهش در توسعه بندر و منطقه را به دنبال خواهد داشت.

ظرفیت قابل توجه انبارش

بندر امیرآباد در حال حاضر هفت میلیون و ۵۰۰ هزار تن ظرفیت اسمی دارد. حوضچه‌ای با 5/7 متر عمق، اجازه پهلوگرفتن کشتی‌هایی با ظرفیت شش هزار و 500 تن را می‌دهد. 72 هزار متر مربع انبار سرپوشیده همراه با ۲۶۰ هزار تن سیلوی آماده، فضایی کم‌نظیر برای انبارش کالا در بندر امیرآباد ایجاد کرده و قرار است این ظرفیت در سال آینده به ۴۷۰ هزار تن هم افزایش پیدا کند. در حوزه صادرات نیز ۳۳ درصد رشد در بندر امیرآباد ثبت شده و در حوزه تخلیه و بارگیری نیز رشد ۹ درصدی در کنار بندر نکا به چشم می‌خورد.

ترانزیت خارجی کالا از بندر امیرآباد به کشورهای حوزه دریای خزر (CIS) نیز در سال جاری ۲۵۶ درصد افزایش یافته است. همچنین میزان صادرات کالا در بندر امیرآباد در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، رشد ۳۳ درصدی داشته است. مجموع صادرات کالا در بندر امیرآباد در این مدت ۱۹۴ هزار و ۳۶۲ تن بوده است. کالاهای معدنی، مصالح ساختمانی، محصولات کشاورزی و دامی، فلزات، چوب و تخته، ابزارآلات و مواد نفتی، عمده‌ترین کالاهایی هستند که به کشورهای حاشیه دریای خزر صادر شده‌اند. بندر امیرآباد ۴۷ درصد تخلیه و بارگیری و ۴۶ درصد صادرات کالا در شمال کشور را پشتیبانی می‌کند.

مدیرکل بندر امیرآباد در آخرین روزهای تیرماه 1400 قرارداد احداث کارخانه خوراک دام و طیور به ارزش ۳۹ میلیارد و 500 میلیون تومان توسط بخش خصوصی در این بندر منعقد کرد. با امضای قرارداد سرمایه‌گذاری نزدیک به 400 میلیارد تومانی احداث کارخانه خوراک دام و طیور، ۴۸ هزار تن به ظرفیت تولید خوراک دام و طیور بندر امیرآباد برای تامین خوراک اولیه دامداری‌های استان و کشور اضافه می‌شود. این قرارداد بلندمدت، ۲۵ سال اعتبار دارد و سرمایه‌گذار طبق این قرارداد متعهد است کارخانه را ظرف مدت دو سال در اراضی پسکرانه‌ی این بندر احداث کند. حدود ۹ هزار متر مربع از اراضی پسکرانه بندر امیرآباد برای احداث این کارخانه به سرمایه‌گذار واگذار شده است. با بهره‌برداری از این کارخانه، ظرفیت نهایی تولید خوراک دام و طیور در بندر امیرآباد به ۴۴۶ هزار تن در سال خواهد رسید که رقمی قابل توجه است.

اقتصاد و توریسم

بندر امیرآباد نه‌تنها از جنبه اقتصادی، نقطه‌ای کلیدی برای کشور محسوب می‌شود، بلکه ظرفیت‌های فراوانی برای جذب گردشگر و توسعه صنعت توریسم دارد. مناطقی مانند تالاب بین‌المللی میان‌کاله، مجموعه تاریخی عباس‌آباد، گورستان تاریخی سفیدچاه، باغ شاه، موزه گوهرتپه و چشمه عمارت بنای صفوی ازجمله مناطق جذاب برای توریست‌های داخلی و خارجی هستند. از سوی دیگر چند سالی است مبحثی تحت عنوان «گردشگری حلال» در میان کشورهای اسلامی مطرح شده که البته توجه مردم بعضی از کشورهای غیر مسلمان را نیز به خود جلب کرده است.

گردشگری حلال، از پدیده‌های نوپای صنعت گردشگری بوده و به‌طور ویژه مسلمانان را به‌عنوان جامعه هدف برگزیده است. پارامترهایی نظیر نوشیدنی، غذا، تفریحات و خدمات گردشگری، همگی در قالب دستورات اسلام و «مفهوم حلال» تعریف می‌شوند. بندر امیرآباد با توجه به ایفای نقش مهم در میان بنادر شمالی کشور، می‌تواند مقصدی جذاب برای گردشگران به‌ویژه زیر چتر گردشگری حلال باشد. البته پاندمی کرونا تمام ابعاد و شئونات زندگی مردم جهان را تحت تاثیر قرار داده و صنعت گردشگری، یکی از صنایعی است که بیشترین ضربه را از شیوع کرونا خورده است، اما با این حال مدیران و اهالی فن، چشم‌اندازی روشن برای توسعه گردشگری در بندر امیرآباد متصور هستند.

نخستین خط دریایی محموله شیمیایی

برای نخستین‌بار در تاریخ بنادر شمالی کشور، محموله شیمیایی «مونو اتیلن گالیکول» از بندر امیرآباد به بندر آستراخان روسیه صادر شد. محموله‌ی مونو اتیلن گالیکول، تولید پتروشیمی شازند اراک برای صدور به روسیه از سوی کشتیرانی دریای خزر بارگیری و بندر امیرآباد برای انجام این امر انتخاب شد.

تلاش برای جلب رضایت مشتریان و صاحبان کالا

تمام انبار‌ها و سیلو‌های بندر امیرآباد در مقاطعی از سال پر شده و مدیران بندر به‌صورت شبانه‌روزی تلاش کرده‌اند تا کالاها را با سرعت هرچه تمام‌تر وارد بازار کنند. جلب رضایت توأمان صاحبان کالا و مشتریان، یکی از دردسرهای جدی مدیران بندر امیرآباد بوده و هست. این بندر نیز از تبعات مشکلاتی که در مسیر توزیع کالاهای مختلف به‌ویژه کالاهای اساسی در کشور رخ داد، در امان نماند. تمام انبارها و سیلوهای بندر، مملو از کالا شد و ستاد تنظیم بازار در تلاش بود قیمت کالاهای اساسی را تثبیت کرده و سپس به دست مشتریان برساند؛ به همین دلیل مدت‌زمانی صرف نگهداری کالا در انبار می‌شد، اما این اتفاقات علاوه بر نارضایتی مشتریان، گلایه صاحبان کالا را نیز به دنبال داشت. از سوی دیگر، اختلاف در نرخ تعیین‌شده دولت برای نهاده‌های دامی سبب‌ساز ایجاد دوگانگی می‌شد و گاهی بارها را در بندر به حالت متروکه درمی‌آورد.

بندر امیرآباد با توجه به ظرفیتی عظیم که در اختیار دارد، امکان بارگیری مجدد و متناوب را داشته و دارد، اما به دلایل ذکرشده با رسوب کالاهای اساسی مواجه می‌شود. البته دولت با تصویب مصوباتی و همچنین برقراری تعامل بین بخشی میان دستگاه‌های مختلف، درصدد رفع مشکل برآمده تا بندر امیرآباد نیز بتواند به ‌تناسب ظرفیتی که دارد، کشتی‌های مختلف را پذیرش کند.

تهدیدهایی که به فرصت تبدیل شدند

اجرای طرح‌های تشویقی و انعقاد موافقت‌نامه‌های متعدد با خطوط کشتیرانی و صاحبان کالا برای جذب بار بیشتر، ازجمله اقدامات سازمان بنادر و دریانوردی برای رونق‌بخشی به بنادر بوده و باز هم بندر امیرآباد، عملکردی قابل ستایش در این حوزه به‌ جای گذاشته است.

بندر امیرآباد در سال 1399 یکی از مهم‌ترین اتفاقات تاریخ ۲۵ساله‌ی خود را تجربه کرد. این بندر در سال گذشته از «مدیریت» به «اداره‌کل» ارتقا یافت و همچنین رتبه نخست در ارزیابی عملکرد تمامی شاخص‌ها را در سطح استان کسب کرد. تلاش‌های صورت‌گرفته در سال‌های اخیر به‌ویژه یک سال گذشته سبب شده بندر امیرآباد در جدول رتبه‌بندی بنادر کشور نیز صعودی چشمگیر داشته باشد. با توجه به عمر نه‌چندان دراز این بندر، حضور در رده‌های پایین هم چندان عجیب نبود، اما بهره‌گیری از ظرفیت عظیم و همچنین مدیریت صحیح باعث شده بندر امیرآباد فقط در بخش تخلیه و بارگیری مواد غیر نفتی، خود را به جمع چهار بندر برتر کشور برساند.

فقط در اردیبهشت‌ماه امسال، 128 هزار و 885 تن غلات شامل 80 هزار و 509 تن جو دامی، 35 هزار و 376 تن ذرت دامی و 13 هزار تن جو خوراکی از پست قرنطینه گیاهی بندر امیرآباد ترخیص شده‌اند. این ترخیص‌ها پس از بازدید محموله و نمونه‌برداری انجام شده است. همچنین بهمن‌ماه سال گذشته، ۴۰۱ متر مکعب چوب وارداتی از کشور روسیه در بندر امیرآباد تخلیه شد.

راه توسعه از دریا می‌گذرد

در حال حاضر توسعه اقتصادی را می‌توان مهم‌ترین دغدغه کشور دانست. اعمال تحریم‌های شدید و ظالمانه از سوی آمریکا در کنار شیوع ویروس جهان‌گیر کرونا، بیشترین تاثیر را بر اقتصاد و سفره مردم گذاشت. هرچند تکیه بر توان داخلی اجازه نداد اقتصاد ایران علی‌رغم تحمل فشارهای کمرشکن دچار فروپاشی شود، اما رهایی از شرایط کنونی نیازمند توسعه اقتصادی است و بنادر کشور ازجمله امیرآباد نقشی تاثیرگذار و حیاتی در کمک به تحقق این هدف دارند. برای توسعه اقتصادی باید پایانه‌های صادراتی را تقویت کرد، نظام صادرات را شکل داد، تصمیمات را بر توسعه اقتصادی و سپس توسعه بازار و صادرات متمرکز و با شناخت دقیق از بازارهای منطقه، تولیدات و محصولات خود را صادر کرد. صادرات محصولات می‌تواند توسعه را به مسیر درست هدایت کند و منطقه ویژه اقتصادی امیرآباد می‌تواند نقشی مهم در توسعه کشور بر عهده بگیرد؛ چراکه هم از زیرساخت‌های لازم برخوردار است و هم ظرفیت بالایی برای تخلیه و بارگیری محصولات از/به کشورهای همسایه دارد.

پیش به‌سوی بنادر نسل چهارم

در بنادر نسل چهارم که به «بنادر شبکه» هم مشهور هستند، مناطق مختلف بندر به همدیگر متصل می‌شوند و همچنین بندر با سایر بنادر دنیا تعامل و همکاری نزدیک و عمیقی برقرار می‌کند. استفاده از سیستم تبادل الکترونیکی داده‌ها برای مدیریت و حمل‌ونقل نیز به سیستم غالب در اداره بندر تبدیل می‌شود. هوشمندسازی بنادر به معنای افزایش سطح رقابت‌پذیری و ارائه خدمات با روش‌های نوین برای رفع نیازهای جامعه بندری است. خبر مهم و ویژه، توسعه دولت الکترونیک و هوشمندسازی فرایندهای بندری بندر امیرآباد در سال ۱۴۰۰ و عبور این بندر از بنادر نسل سوم و ورود به جمع بنادر نسل چهارم است.

معاونت بندری و اقتصادی اداره‌کل بنادر و دریانوردی امیرآباد، سامان‌دهی اپراتورها و شرکت‌های سرمایه‌گذار دارای تجهیزات تخلیه و بارگیری فاقد مجوز بهره‌برداری، بازنگری در نُرم تخلیه و بارگیری اپراتورهای غلات و اجرای تک‌پنجره برای ارائه خدمات اسنادی به بخش خصوصی را در دستور کار قرار داده است.

بندر امیرآباد با سرعت هرچه تمام‌تر به پیش حرکت می‌کند و بنا بر گفته‌های مدیرکل و معاونان این بندر، در بسیاری از بخش‌ها از برنامه‌ریزی انجام‌شده نیز جلوتر است. طبق چشم‌اندازی که ترسیم ‌شده، ظرفیت بارگیری بندر امیرآباد تا سال ۲۰۳۰ به ۱۸ میلیون تن در سال می‌رسد؛ ظرفیتی که اگر تحریم و کرونا نبود، خیلی زودتر محقق می‌شد، اما با شرایط کنونی نیز این بندر به یکی از بنادر مهم و تاثیرگذار ایران تبدیل شده است. |