بندر خمیر اولین شهر تالابی ایران می‌شود

ابتدا درباره‌ شهر بندر خمیر و مجموعه فعالیت‌هایی که شهرداری در این شهر انجام داده است، توضیح دهید.

خمیر، یکی از بندرهای باسابقه‌ی استان هرمزگان است که سابقه‌ی احداث شهرداری آن به حدود 60 سال پیش برمی‌گردد. یکی از ویژگی‌های اصلی بندر خمیر، هم‌جواری آن با بزرگ‌ترین تالاب دریایی خاورمیانه، یعنی تالاب «خورخوران» است، به‌طوری‌ که تمام ساحلِ شهرستان خمیر در پهنه‌ی تالاب قرار دارد.

پایه‌ی رویکردی که من تاکنون در دوران مدیریتم در شهرداری بندر خمیر داشته‌ام، بر اساس هویت بوده است. خمیر، بندری است که ساحلی حفاظت‌‌شده دارد و توسعه آن باید مبتنی بر تالاب باشد. ما از سال‌ها قبل روی این مسئله برندسازی انجام داده‌ایم و در این سال‌ها توسعه‌های زیادی مبتنی بر همین برندسازی اتفاق افتاده است.

بندر خمیر در سال 1397 به‌عنوان «اولین شهر ملی تالاب ایران» توسط سازمان محیط زیست به ثبت رسید و همچنین کاندیدای کسب عنوان جهانی شهر تالابی توسط کنوانسیون رامسر از طرف ایران شد. این پرونده اکنون در حال بررسی است و نتیجه آن در همین سال میلادی مشخص خواهد شد. در همین مسیر، جشنواره‌های زیادی برگزار کرده‌ایم، مردم را آموزش داده‌ایم و در نهایت سال گذشته موفق شده‌ایم به شهرهای یونسکو بپیوندیم. بندر خمیر، یکی از 14 شهر ایران است که به‌عنوان «شهر یادگیرنده‌ی یونسکو» ثبت شده است. هم‌اکنون بندر خمیر در سطح ملی و جهانی تبدیل به یک برند شده و در اندازه‌ و سطح خودش شناخته شده است. 

ما غیر از تالاب، هویت‌های دیگری نیز داریم که بندر خمیر را با آن می‌شناسند. بندر خمیر با 22 آب گرم فعال در سطح شهرستان، بیشترین آب گرم‌های منطقه را دارد. معروف‌ترین آب گرم هم آب گرم بندر خمیر است که سابقه‌ی تاریخی بسیار بالایی دارد. در گذشته حتی از کشورهای همسایه هم برای استفاده از این آب گرم به بندر خمیر می‌آمدند. بندر خمیر محصور بین کوه و دریاست. بزرگ‌ترین معادن گچ استان هرمزگان نیز در این شهر وجود دارد و شغل مردم این منطقه از قدیم صادرات گچ بوده است. همه‌ی این‌ها با همدیگر هویت‌های بندر خمیر را شکل می‌دهند.

بندر خمیر در گذشته با توجه به این‌که مکانی است که تالاب و کوه به هم می‌رسند، گاهی توسط حکومت‌های محلی حالت نظامی به خودش می‌گرفته است. پس از قلعه‌ی هرمز، ما دومین قعله‌ی استان را در مرکز شهر خمیر داریم که به «قلعه‌ پرتغالی‌ها» معروف است. این قلعه منتسب به زمان سلطنت عمانی‌هاست. این قلعه در مرکز شهر واقع شده و هشت هزار متر مربع وسعت دارد. در مقطعی برج‌های اصلی آن تخریب شد، ولی در حال حاضر یک برج آن ترمیم شده و قابل مشاهده است. همچنین برج‌قلعه‌های دیگری هم روی کوه و کنار ساحل وجود دارد.

 

بندر خمیر نسبت به بنادر اطراف خود یک مزیت رقابتی ویژه‌ای‌ دارد که آن هم‌جواری با بزرگ‌ترین تالاب دریایی، یعنی تالاب «خور خوران» است. با توجه به ظرفیت خوب تالاب این شهرستان در عرصه‌های مختلف به‌ویژه حوزه‌ی گردشگری دریایی، چه اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اید؟

چهار سال پیش بحث گردشگری را به‌عنوان یکی از راهبردهای اصلی اقتصادی شهر انتخاب کردیم و در این راستا فعالیت‌های زیادی انجام دادیم. گردشگری پایدار در اکوسیستم تالاب‌ها‌، مفهومی بود که ما معرفی کردیم و حتی مصوبه‌ی استان را گرفتیم تا این طرح بتواند به‌عنوان پایلوت در بندر خمیر اجرا شود. در این راستا مقدمات لازم را هم فراهم کرده‌ایم. در حال حاضر مردم در شهر ـ بندر خمیر نسبت به تالاب و حساسیت‌های آن آگاه هستند و می‌دانند که چه نوع گردشگردی باید در آن‌جا ترویج داده شود. قایق‌داران ما در این زمینه آموزش‌های مفیدی دیده‌اند و به گردشگران اطلاعات خوبی می‌دهند. مرکز صنایع دستی و اقامتگاه‌های زیادی با تم‌های مختلف در بندر خمیر راه‌اندازی شده است. ما نظام گردشگری را در بندر خمیر در حد پایه شکل داده‌ایم و الان جریان دارد. در بندر خمیر مجموعه‌ی گردشگری «حرا» را داریم که 17 هکتار است و 30 عدد شناور زیر نظر شهرداری در آن منطقه فعالیت می‌کند. تمام این شناورها بیمه دارند و آموزش‌دیده هستند. ما برای این‌که گردشگر بتواند در شهر چرخش داشته باشد، تمام مراحل را پیش‌بینی کرده‌ایم و مقاصدی را که فرد در تالاب می‌چرخد، سامان‌دهی کرده و نظم داده‌ایم. درخت کهن‌سال حرا، جزیره وارمی، کارگاه لنج‌سازی و کلبه کالنگار را به‌عنوان مقاصد گردشگری تعریف کرده‌ایم. یک لنج از نوع «بوم» را که بزرگ‌ترین نوع لنج در جنوب هست، خریداری کرده و بر روی خشکی آورده‌ایم که مردم بتوانند اجزای لنج را ببینند و با آن عکس بگیرند. تعیین مقاصد گردشگردی و آموزش‌دادن افراد باعث شده که نظمی بسیار خوب در بحث گردشگری تالابی در بندر خمیر به وجود بیاید که شما این نظم را در جاهای دیگر نمی‌بینید. دلیل اصلی ‌این‌که بندر خمیر، به‌عنوان «شهر یادگیرنده‌ی یونسکو» انتخاب شد نیز همین مسئله بود. کارشناس‌های یونسکو، حساسیت‌های مردم خمیر را نسبت به تالاب دیده‌اند. گردشگردی، حلقه‌های متعددی دارد. شما باید اقامتگاه‌های خوبی داشته باشید. گردشگری بدون اقامتگاه معنی ندارد. ما هتل‌ها را نیز تقویت کرده‌ایم. البته در ابتدا بوم‌گردی نداشتیم، ولی به همین منظور در بافت قدیمی و تاریخی شهر، بوم‌گردی سنچه را اضافه کرده‌ایم که در حال حاضر در این مرکز، آموزش تولید صنایع دستی و سوغاتی انجام می‌شود. ما رستوران‌های خوبی در شهر نداشتیم ولی اکنون رستوران‌های خلاقانه و فاخری در شهر خمیر وجود دارند. به‌طور مثال، رستوران «گارگوپ» یک رستوران تمام‌بازیافتیِ چوبی است که یونسکو آن را افتتاح کرد. کافه‌های خوبی ازجمله کافه «بادگیر» هم در سطح شهر وجود دارد. شهرداری بندر خمیر این حلقه‌های گردشگری را در شهر ایجاد کرده است. ما ورزش‌های آبی را زیر نظر شهرداری راه انداخته‌ایم و در حال حاضر بندر خمیر مرکز ورزش‌های آبیِ آرام ایران به حساب می‌آید.

 

بندر خمیر به‌دلیل شرایط جغرافیایی و هم‌جواری با دریا، بندری مناسب برای توسعه‌ی ورزش‌های آبی و ساحلی است. با توجه به این‌که شما خودتان هم در این زمینه مسئولیت دارید و «رئیس هیئت قایق‌رانی شهرستان بندر خمیر» هستید، چه برنامه‌هایی در این خصوص دارید؟

منطقه گردشگری حرا واقع در بندر خمیر یکی از بهترین سایت‌های ورزش‌های آبی آرام ایران است که تاکنون اردوهای مختلف استانی و ملی زیادی در این شهر انجام شده است. در واقع ما توانسته‌ایم خمیر را به‌عنوان یکی از شهرهایی که پتانسیل برگزاری اردوهای ملی دارد، معرفی کنیم. همان‌طور که گفتم، تاکنون اردوهای مختلف قایق‌رانی زنان و مردان تیم ملی را در بندر خمیر داشته‌ایم. ما برای ترویج ورزش‌های آبی، مرکز ورزش‌های آبی شهر را راه‌اندازی کرده‌ایم که پایگاه آن در خود تالاب است. گردشگران روزانه به آن‌جا می‌روند و کایاک و قایق بادی پدل، سوار می‌شوند و به‌نوعی با طرز سواری و شیوه‌ی راندن آن آشنا هم می‌شوند. ما در خمیر به ورزش‌های آبی که نیاز به موتور دارند، کمتر پرداخته‌ایم و دوست هم نداریم که این ورزش‌ها ترویج پیدا کنند.

 

تعامل شهرداری بندر خمیر با اداره‌ی بنادر و دریانوری به چه صورت است؟ 

سازمان بنادر و دریانوردی در بندر خمیر نه تاسیسات دارد و نه اداره. به همین خاطر نتوانسته نقش زیادی در بندر خمیر ایفا کند. ما در بندر خمیر اسکله‌ای داریم که متولی آن گمرک است و متولی اسکله‌ی دیگری که در این شهر وجود دارد نیز سازمان شیلات است. با این حال خوشبختانه سازمان بنادر به‌تازگی به‌سمت بندر خمیر آمده و نمایندگان خود را در این شهر مستقر کرده است و پروژه‌ی بزرگی نیز در دست اجرا دارد. امیدوارم که نقش آن‌ها در آینده پررنگ‌تر شود، چون واقعا به حضور آن‌ها نیاز داریم. اسکله‌های ما به‎دلیل نبودن اداره بنادر و دریانوردی دچار مشکل هستند. بندر خمیر که زمانی قطب صادرات تره‌و‌بار و مواد معدنی بوده، ضعیف شده، چون اداره بنادر هیچ دخالتی در اسکله‌های خمیر نداشته و هیچ نوع لایروبی که حق مسلم یک شهر تالابی است و باید به‌طور مستمر انجام شود، انجام نداده است. در حال حاضر اسکله‌ها به‌دلیل رسوب‌گذاری زیادی که در تالاب شکل می‌گیرد، از کار می‌افتند. امیدواریم با آمدن اداره بنادر به شهر ـ بندر خمیر، اتفاقات خوبی بیفتد.

 

این مجتمع بندری چه زمانی به بهره‌برداری می‌رسد؟

این مجمتع با عنوان مجتمع بندری چندمنظوره بندر خمیر استارت خورده است. البته این پروژه به‎دلیل حساسیت تالاب و منطقه‌ی حفاظت‌شده، در بحث اجرا به مشکل خورد و هفت‎هشت سال متوقف شد. ایرادی که به‌درستی به آن وارد می‌شد، این بود که ملاحظات زیست‌محیطی در این بندر رعایت نشده است، در حالی‌ که در منطقه‌ای که تالابی است، نباید 700 متر خاک به دریا بریزید.

 

یعنی شما معتقد هستید که هیچ مطالعه‌ای برای انجام این کار صورت نگرفته است؟ 

اگر هم مطالعه شده، با عجله این اتفاق افتاده است. در واقع این کار جزء طرح‌هایی بوده که بیشتر، ساختن آن مد نظر بوده است. شاید فکر کرده‌اند که خمیر هم مثل شهرهای دیگر است، در حالی ‌که ذات سواحل خمیر با جاهای دیگر تفاوت دارد. خمیر یک شهر کاملا تالابی است و هیچ دریای بزرگی در کنار آن وجود ندارد. کوچک‌ترین تداخل در طبیعت، آثارش را به‌شدت نشان خواهد داد. محیط زیست پافشاری زیادی کرد تا این‌که در نهایت به یک تفاهم‌نامه رسیدند که یک سری اصلاحات انجام شود. من به‌عنوان یک شهروند درخواستم این است که قبل از افتتاح، حتما آن اصلاحات انجام شود. ما کاری را یا باید درست انجام بدهیم یا باید از انجام‌دادن آن صرف‌ نظر کنیم. همان‌طور که گفتم، خوشبختانه همکاری اداره‌کل بنادر و دریانوردی غرب هرمزگان در سال‌های گذشته با مجموعه‌ی شهرداری بیشتر شده و این، جای قدردانی و تشکر دارد. در بحث گردشگری هم یک اسکله‌ی شناور در تالاب برای ما احداث کرده‌اند و متخصصانی که آن‌ها فرستاده‌اند، واقعا به ما کمک کرده‌اند. حق بندر خمیر این است که این همکاری‌ها در آن بیشتر اتفاق بیفتد.

بندر خمیر عنوان «شهر یادگیرنده‌ی یونسکو» را کسب کرده و در مسیر جهانی‌شدن ممکن است از طرف کنوانسیون رامسر به‌عنوان اولین شهر تالابی معرفی شود. در پایان کمی راجع به کسب این عناوین صحبت کنید.

سازمان یونسکو و کنوانسیون رامسر، دو سازمان بین‌المللی هستند. این دو ارگان پس از سال‌ها که از سایت‌های تالاب محافظت می‌کردند و سیاست‌های ترویجی در آن‌ها داشتند، متوجه شدند که ذخیره‌گاه‌های زیادی از دست رفته است. در نهایت به این نتیجه رسیدند که باید مردم را آگاه کنند و این مسئله را با منافع مردم گره بزنند. به همین خاطر یونسکو دو عنوان «شهر خلاق» و «شهر یادگیرنده» را برای شهرها ایجاد کرد که تاکنون از شهرهای ایران، شش شهر به‌عنوان شهر خلاق و 10 شهر نیز به‌عنوان شهر یادگیرنده به شبکه یونسکو پیوسته‌اند. یک شهر برای این‌که به‌عنوان شهر یادگیرنده معرفی شود، باید اثبات کند که توانسته‌ چالش‌های شهری را با آموزش حل کند و از طریق آموزش توسعه ایجاد کند. 

متاسفانه ایران هنوز یک شهر تالابی به‌ثبت‌رسیده‌ی جهانی ندارد. ما از سه‌چهار سال پیش در نشست سه‌ساله‌ی شهرهای کنوانسیون رامسر که در دبی برگزار می‌شد، شرکت کرده‌ایم و با ساختار آن‌جا آشنا شده‌ایم و در حال حاضر کاندید اصلی ایران برای کسب عنوان شهر تالابی هستیم. اگر این اتفاق بیفتد، بندر خمیر تبدیل به اولین شهر تالابی ایران می‌شود. این برندسازی که انجام داده‌ایم، چند ویژگی و مزیت دارد. مزیت نخستش این است که به مردم هویت می‌دهد و جوانان را پای کار می‌آورد. ما یکی از بزرگ‌ترین NGOهای زیست‌محیطی را در استان داریم. بندر خمیر در سال جاری تبدیل به فعال‌ترین شهر یادگیرنده ایران شد و ما در همایش جهانی «شهرهای یادگیرنده» نماینده ایران بودیم. کسب این عناوین، کار شهرداری را سخت‌تر می‌کند. در حال حاضر توقعات مردم، توقعات جهانی است. شاید در گذشته از کنار یک چاله در شهر می‌گذشتند، ولی الان دیگر از کنار آن نمی‌گذرند. این مسئله از نظر فشار کاری به شهرداری یک فشار مضاعفی وارد می‌کند، ولی این فشار مثبت باعث می‌شود که هم شهر خودش را بالا بکشد و هم مردم. عواید اقتصادی و مالی نیز دارد، ولی بزرگ‌ترین منفعتی که دارد، همین فرهنگ‌سازی است.    |